Trong thể làm văn nghị luận thì 2 môn Chứng Minh và Giải Thích là nền
tảng cho các loại còn lại. Binh luận hay Phân tích thực chất cũng là sự
kết hợp pha trộn giữa Chứng Minh và Giải Thích. Khi Phân tích thì phần
giải thích nặng hơn chứng minh, khi Bình luận thì phần chứng minh nặng
hơn giải thích. Do đó, nắm rõ phương pháp Chứng Minh và Giải Thích sẽ
giúp cho việc làm văn trở nên dễ dàng hơn.
Ngày trước, có một thầy mà tôi rất nể trọng đã dạy cho chúng tôi bí
quyết làm văn dựa vào các công thức có sẵn. nay xin trình bày sơ lược
lại kinh nghiệm đó cho các bạn còn đang đi học tham khảo thêm, chắc chắn
với các công thức này bạn không phải lo lắng đến việc không tìm ra ý
tưởng viết văn nữa, mà bạn chỉ còn phải lo chọn lọc, sắp xếp các ý tưởng
của mình tìm được
Cơ bản của phương pháp này là các công thức dễ nhớ, dựa vào các công
thức này mà người viết có thể tìm ý, xây dựng khung ý tưởng dồi dào cho
bài viết.
Làm văn ai cũng biết có 3 phần Mở bài - Thân bài - Kết Luận
1. Mở bài: là chìa khóa cho toàn bộ bài văn, phần mở bài gồm có 3 phần:
Gợi - Đưa - Báo : tức là GỢI ý ra vấn đề cần làm - sau khi gợi thì ĐƯA
vấn đề ra - cuối cùng là BÁO - tức là phải thể hiện cho biết mình sẽ làm
gì.
Khó nhất là phần gợi ý dẫn dắt vấn đề, có 3 cặp /6 lối để giải quyết như sau:
Tương đồng / tương phản : đưa ra một vấn đề tương tự/hoặc trái ngược để
liên tưởng đến vấn đề cần giải quyết, sau đó mới tạo móc nối để ĐƯA vấn
đề ra, cách này thường dùng khi cần CM-GT-BL về câu nói, tục ngữ, suy
nghĩ.
Xuất xứ / đại ý: dựa vào thông tin xuất xứ/ đại ý để dưa vấn đề ra, cách này thường dùng cho tác phẩm/tác giả nổi tiếng
Diễn dịch/ quy nạp: cách này thì cũng khá rõ về ý nghĩa rồi.
2. Thân bài
Thân bài thực chất là một tập hợp các đoạn văn nhỏ nhằm giải quyết một
vấn đề chung. Để tìm ý cho phần thân bài thì có thể dùng các công thức
sau đâyđể đặt câu hỏi nhằm tìm ý càng nhiều và dồi dào càng tốt, sau đó
có thể sử dụng toàn bộ hoặc một phần ý tưởng để hình thành khung ý cho
bài văn:
Đối với Giải thích: Gì - Nào - Sao - Do - Nguyên - Hậu
Đối với Chứng Minh: Mặt - Không - Giai - Thời - Lứa
2.1 Đối với Giải thích: Gì - Nào - Sao - Do - Nguyên - Hậu
Gì: Cái gì, là gì
Nào: thế nào
Sao: tại sao
Do: do đâu
Nguyên: nguyên nhân
Hậu: hậu quả
hãy tưởng tượng vấn đề của mình vào khung câu hỏi trên , tìm cách giải
đáp câu hỏi trên với vấn đề cần giải quyết thì bạn sẽ có một lô một lốc
các ý tưởng
2.2 Đối với Chứng Minh: Mặt - Không - Giai - Thời - Lứa
Mặt: các mặt của vấn đề
Không: không gian xảy ra vấn đề (thành thị, nông thôn, việt nam hay nước ngoài...)
Giai: giai đoạn (vd giai đoạn trước 1945, sau 1945..)
Thời: thời gian - nghĩa hẹp hơn so với giai đoạn (có thể là, mùa thu mùa đông, ùua mưa mùa nắng, buổi sáng buổi chiều..)
Lứa: lứa tuổi (thiếu niên hay người già, thanh niên hay thiếu nữ...)
2.3 Hình thành đoạn văn từ khung ý tưởng:
Sau khi dựa vào công thức bạn hình thành được khung ý tưởng, điều tiếp
theo là từ từng ý tưởng đó ta triển khai ra các đoạn văn hoàn chỉnh.
Cách triển khai đoạn văn dùng công thức
Nào - Sao - Cảm
Nào: thế nào
Sao: tại sao
Cảm: cảm xúc, cảm giác, cảm tưởng của bản thân
Cứ như vậy bạn sẽ có nhiều đoạn văn, các đoạn văn này hợp lại là thân bài
3. Kết bài
Có công thức Tóm - Rút - Phấn để thực hiện phần này
Tóm: tóm tắt vấn đề
Rút: rút ra kết luận gì
Phấn: hướng phấn đấu, suy nghĩ riêng của bản thân
Như vậy trên đây là những kinh nghiệm cô đọng nhất về cách tìm ý cho bài
văn dựa vào công thức, phương pháp này do thầy giáo dạy tôi năm cấp 2
hướng dẫn, ông đã áp dụng để giảng dạy học sinh từ những năm 60 của thế
kỷ trước, tới nay vẫn còn hiệu quả.
Chúc các bạn thành công!
Tiêu đề: Công thức làm văn nghị luận 
Sun Jan 16, 2011 7:17 pm
